پنج نشانه پنهان اضطراب در کودکان
نویسنده: نسرین افشاری – روانشناس بالینی کودک و نوجوان
اضطراب در کودکان همیشه با گریه یا ترسهای آشکار همراه نیست. بسیاری از کودکانی که مضطرباند، رفتارهایی بروز میدهند که در ظاهر «لجبازی»، «بیتوجهی» یا «کمحوصلگی» تفسیر میشود، اما در واقع نشانههایی از فشار هیجانی و نیاز به امنیت هستند. شناخت این نشانههای پنهان، نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت اضطراب کودکان دارد.
در این مقاله، پنج علامت کمتر شناختهشده اضطراب کودک را بررسی میکنیم؛ نشانههایی که بسیاری از والدین و مربیان از کنارشان بیتوجه عبور میکنند.
۱. تحریکپذیری و خشمهای ناگهانی
یکی از رایجترین نشانههای پنهان اضطراب، فورانهای خشم است. کودک مضطرب نمیتواند نامی روی احساسش بگذارد، اما تنش درونی بدنش را آماده انفجار میکند.
نتیجه این تنش ممکن است به صورت:
- پرخاشگری،
- گریههای ناگهانی،
- حساسیت شدید به کوچکترین انتقاد،
- یا دعوا با خواهر و برادر
ظاهر شود.
این رفتارها با «بیاحترامی» یا «لجبازی عمدی» تفاوت دارد. کودک در این وضعیت بیشتر از همیشه نیازمند آرامش، همدلی و ساختارهای امن است.
۲. مشکلات جسمانی بدون دلیل پزشکی
اضطراب در کودکان اغلب خود را پشت علائم جسمانی پنهان میکند. بدن کودک تلاش میکند فشار هیجانی را به شکلی قابل لمس نشان دهد.
رایجترین نشانهها شامل:
- دلدردهای تکرارشونده
- تهوع
- سردرد
- احساس خفگی
- ضربان قلب تند
است.
گاه والدین کودک را بارها نزد پزشک میبرند، اما علت جسمی پیدا نمیشود. این نشانهها پیام بدن هستند: «من نگرانم، به من توجه کن.»
۳. وابستگی شدید و چسبیدن به والدین
وابستگی ناگهانی میتواند یکی از نشانههای مهم اضطراب، بهویژه اضطراب جدایی باشد.
کودک ممکن است:
- از تنها ماندن در اتاق بترسد
- از مادر دور نشود
- از رفتن به مدرسه اجتناب کند
- یا هنگام جدا شدن گریه شدید داشته باشد
این رفتارها همیشه به دلیل لوسشدن یا وابستگی بیمارگونه نیست؛ اغلب نتیجه ترسی است که کودک قادر به توضیحش نیست.
۴. کاهش تمرکز و افت در تکالیف مدرسه
وقتی مغز درگیر اضطراب است، بخش زیادی از انرژی شناختی کودک صرف «بقا» میشود، نه یادگیری.
کودک مضطرب معمولاً دچار:
- حواسپرتی
- فراموشی
- اشتباهات ساده
- افت ناگهانی نمرات
- یا طولانی شدن زمان انجام تکالیف
میشود.
این وضعیت نباید بهعنوان «بیمسئولیتی» تفسیر شود. مغز کودک در این لحظه تلاش میکند از خود محافظت کند، نه یاد بگیرد.
۵. نیاز به کنترل بیش از حد محیط
بعضی از کودکان مضطرب برای کاهش تنش تلاش میکنند محیط را کنترل کنند. آنها ممکن است:
- روی نظم و ترتیب بیش از حد حساس شوند
- از برنامههای ناگهانی بترسند
- همهچیز را طبق «قانون خود» بخواهند
- یا در برابر تغییر مقاومت شدید نشان دهند
این رفتارها شبیه وسواس یا لجبازی دیده میشود، اما ریشه آن ترس از پیشبینیناپذیری است. کودک از این طریق سعی میکند احساس امنیت بسازد.
چطور میتوانیم از کودک حمایت کنیم؟
شناخت نشانههای پنهان اضطراب اولین قدم است. قدم بعدی، فراهم کردن فضای امن در خانه و مدرسه است؛ فضایی که کودک در آن بتواند احساساتش را بیان کند و بداند شنیده میشود.
سه اقدام پایهای همیشه اثرگذارند:
۱. گفتوگوی آرام و بدون قضاوت
۲. ایجاد روالهای ثابت روزانه
۳. مهارتهای تنفسی و بازیهای آرامسازی
در موارد شدید یا طولانی، مشاوره تخصصی بهترین مسیر برای کمک به کودک و خانواده است.
سخن پایانی
اضطراب بخشی طبیعی از رشد است، اما اگر پنهان بماند میتواند بر یادگیری، روابط اجتماعی و اعتمادبهنفس کودک تأثیر بگذارد. آگاهی والدین و مربیان از این نشانهها، اولین قدم برای ساختن نسلی آرامتر، امنتر و توانمندتر است.
دیدگاه خود را بنویسید