بیش فعالی، که به عنوان اختلال کم‌توجهی-بیش فعالی (ADHD) نیز شناخته می‌شود، یک اختلال عصبی-رشدی است که با مشکلاتی در توجه، تمرکز، و رفتارهای بیش‌فعال و تکانشی مشخص می‌شود. این اختلال می‌تواند بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی فرد تاثیر بگذارد.افراد با ADHD ممکن است ویژگی‌هایی مانند:
- – عدم توجه به جزئیات و خطاهای ناشی از بی‌توجهی
- – مشکل در تمرکز بر فعالیت‌ها
- – فعالیت بیش از حد و حرکت مداوم
- – تکانشی بودن و عدم توانایی در انتظار نوبت خود
- – مشکل در سازماندهی و مدیریت زمان
درمان ADHD معمولاً شامل ترکیبی از دارو، درمان‌های رفتاری و تغییرات در سبک زندگی است.
جدیدترین تحقیقات در زمینه بیش‌فعالی (ADHD) نشان می‌دهد که علائم این اختلال با تعاملات غیرطبیعی بین قشر جلویی مغز و مراکز پردازش اطلاعات در اعماق مغز مرتبط است. پژوهشگران موسسه ملی سلامت (NIH) در ایالات متحده، تصاویر مغزی بیش از ۱۰,۰۰۰ کودک و نوجوان با و بدون ADHD را بررسی کرده‌اند. این تحقیقات نشان داد که افراد مبتلا به ADHD دارای اتصالات مغزی بیشتری بین ساختارهای عمقی مغز (مانند کاودات، پوتامن و نوکلئوس اکومبنس) و نواحی جلویی مغز هستند که مسئول توجه و کنترل رفتارهای ناخواسته می‌باشند.
این یافته‌ها به درک بهتر فرایندهای مغزی که به علائم ADHD منجر می‌شوند کمک کرده و می‌تواند به تحقیقات و پیشرفت‌های بالینی در این زمینه یاری رساند. این مطالعات همچنین پیشنهاد می‌کنند که مطالعات کوچک‌تر قبلی ممکن است قادر به تشخیص این تعاملات مغزی نبوده باشند، چرا که اندازه نمونه‌های آنها کافی نبوده است.
برای ارزیابی و تشخیص اختلال بیش فعالی (ADHD)، از چندین تست و ابزار ارزیابی استفاده می‌شود. این تست‌ها معمولاً توسط روانپزشک، روانشناس یا متخصص سلامت روان انجام می‌شوند و به‌طور کلی شامل موارد زیر هستند:
1. مصاحبه بالینی
– یکی از اصلی‌ترین روش‌های تشخیص ADHD، مصاحبه بالینی با کودک، والدین و گاهی معلمان است. این مصاحبه‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا رفتارهای کودک را در موقعیت‌های مختلف مورد بررسی قرار دهد و اطلاعات کاملی در مورد تاریخچه رشدی و رفتاری کودک به دست آورد.
2. پرسشنامه‌های استاندارد
– پرسشنامه Conners: این پرسشنامه به طور خاص برای ارزیابی نشانه‌های ADHD طراحی شده است. این ابزار شامل پرسش‌هایی در مورد توجه، تمرکز، بیش‌فعالی و رفتارهای تکانه‌ای کودک است.
– پرسشنامه ADHD Rating Scale (ADHD-RS): این ابزار شامل مجموعه‌ای از پرسش‌هاست که توسط والدین و معلمان تکمیل می‌شود و به تشخیص علائم ADHD کمک می‌کند.
– پرسشنامه Vanderbilt: این ابزار نیز توسط والدین و معلمان تکمیل می‌شود و علائم ADHD و مشکلات همراه دیگر مانند اختلالات یادگیری را بررسی می‌کند.
3. تست‌های عصب-روانشناختی
– تست Continuous Performance Test (CPT): این تست تمرکز و توانایی کودک در حفظ توجه را در یک بازه زمانی بررسی می‌کند. معمولاً در این تست، کودک باید به محرک‌های خاصی واکنش نشان دهد و از واکنش به محرک‌های دیگر خودداری کند.
– تست‌های عملکرد اجرایی: این تست‌ها، عملکردهای شناختی مرتبط با برنامه‌ریزی، کنترل تکانه‌ها و سازماندهی را ارزیابی می‌کنند.
4. مشاهده مستقیم
– مشاهده مستقیم کودک در محیط‌های مختلف، مانند مدرسه و خانه، می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره رفتارهای او ارائه دهد. متخصصان ممکن است از این روش برای بررسی نحوه تعامل کودک با دیگران و واکنش‌های او به موقعیت‌های مختلف استفاده کنند.
تشخیص ADHD به ترکیبی از این تست‌ها و ارزیابی‌های بالینی بستگی دارد و معمولاً نیاز به بررسی‌های مکرر و مشاوره با متخصصان مختلف دارد.
درمان بیش فعالی (ADHD)
معمولاً شامل یک رویکرد چندجانبه است که می‌تواند شامل درمان دارویی، رفتار درمانی، و مشاوره باشد. در ادامه روش‌های رایج درمان ADHD را شرح می‌دهم:
1. درمان دارویی – داروهای محرک (Stimulants)**: داروهای محرک مانند متیل‌فنیدات (Ritalin) و آمفتامین (Adderall) معمول‌ترین داروهای مورد استفاده برای درمان ADHD هستند. این داروها به افزایش سطح دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز کمک می‌کنند، که به بهبود تمرکز و کاهش رفتارهای بیش‌فعال کمک می‌کند.
– داروهای غیرمحرک (Non-Stimulants): در برخی موارد، داروهای غیرمحرک مانند آتوموکستین (Strattera) و برخی داروهای ضدافسردگی ممکن است تجویز شوند. این داروها معمولاً زمانی استفاده می‌شوند که داروهای محرک کارایی نداشته باشند یا عوارض جانبی ایجاد کنند.
2. رفتار درمانی
– رفتار درمانی شناختی (CBT): این نوع درمان به کودکان کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری و افکار منفی خود را شناسایی کرده و آنها را با الگوهای مثبت و سازنده جایگزین کنند. CBT می‌تواند به کودکان در مدیریت تکانه‌ها و بهبود مهارت‌های اجتماعی کمک کند.
– آموزش مهارت‌های اجتماعی: این روش به کودکان کمک می‌کند تا در تعاملات اجتماعی خود موفق‌تر باشند، که می‌تواند به کاهش مشکلات رفتاری مرتبط با ADHD کمک کند.
– آموزش والدین: والدین می‌توانند با یادگیری تکنیک‌های مدیریت رفتار و تعامل موثر با کودک مبتلا به ADHD به بهبود رفتار کودک کمک کنند. آموزش والدین می‌تواند شامل یادگیری چگونگی تشویق رفتارهای مثبت و مدیریت بحران‌ها باشد.
3. مشاوره و حمایت آموزشی
– مشاوره فردی: مشاوره با یک متخصص می‌تواند به کودک کمک کند تا احساسات و رفتارهای خود را بهتر درک کند و راهکارهای موثری برای مقابله با چالش‌های ADHD پیدا کند.
– **پشتیبانی آموزشی**: کودکان مبتلا به ADHD ممکن است نیاز به کمک‌های آموزشی خاصی در مدرسه داشته باشند. این کمک‌ها می‌توانند شامل تنظیمات درسی، مانند زمان اضافی برای انجام تکالیف یا امتحانات، و برنامه‌های آموزشی ویژه باشند.
4. تغییرات در سبک زندگی
– ورزش منظم: فعالیت‌های بدنی می‌تواند به بهبود تمرکز و کاهش علائم ADHD کمک کند. ورزش منظم به تولید مواد شیمیایی مغزی که مسئول تنظیم خلق و خوی هستند، کمک می‌کند.
– تغذیه مناسب: یک رژیم غذایی متعادل و مناسب نیز می‌تواند به بهبود علائم ADHD کمک کند. برخی مطالعات نشان می‌دهند که کاهش مصرف شکر و مواد افزودنی ممکن است مفید باشد.
5. پشتیبانی خانواده و مدرسه
– همکاری با مدرسه: همکاری میان والدین، معلمان و متخصصان بهداشت روان برای ایجاد یک برنامه حمایتی مؤثر برای کودک ضروری است.
– حمایت خانواده: حمایت عاطفی و درک والدین از مشکلات کودک می‌تواند تأثیر مثبت زیادی بر مدیریت علائم ADHD داشته باشد.
در نهایت، انتخاب بهترین روش درمانی برای ADHD به نیازها و شرایط خاص هر کودک بستگی دارد و بهتر است این موضوع با مشورت یک متخصص روانشناسی یا روانپزشکی تعیین شود.